Cmentarz ewangelicki - Chodorążek (Rumunki Chodorążek)

Cmentarz położony w polu bez drogi dojazdowej, która została zatarta. Będąc w Chodorążku kierujemy się w stronę wsi Chlebowo. Po ok. 1,8 km od głównego skrzyżowania w Chodorążku przekroczymy rzeczkę Młynarkę, potem ok. 200 m. za Młynarką skręcamy w lewo w ścieżkę prowadzącą do gospodarstw. Po ok. 800 m. (miniemy 3 gospodarstwa) droga zacznie skręcać w lewo, a na polu w odległości ok. 60 m. widzimy zagajnik, który jest cmentarzem. Ze wszystkich stron graniczy z polem uprawnym, a w nieco dalszej odległości z Młynarką od południa i bagnami od północy.
Podstawowe informacje
Data założenia II poł. XIX w.
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Lipno (od 1793), kantorat Rumunek Chodorążek (1916-1945), przedtem kantorat Makówiec
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,12 ha
Nr działki 377
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek lata 20. XX w.
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia śmieci, dewastacja
Stan zachowania ZŁY, Typ III

Układ cmentarza częściowo czytelny. Brak informacji o alei
Roślinność
Drzewa dąb, klon, brzoza, sosna, …
Krzewy lilak, grochodrzew, …
Inne -

Brak alei albo zatarta. Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Brak starodrzewia.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże TAK 2 I poł. XX w. piaskowiec, beton, … 2 potłuczone
Mogiły obmurowane TAK >6 I poł XX w. piaskowiec, beton
Mogiły ziemne NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty TAK >12 I poł. XX w. lastryko, beton, piaskowiec przy mogiłach, osobno orz destrukty
Przyścienne NIE - - - -
RAZEM >15 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -

Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje - fot. Karolina Falleńczyk, 2015

Renowacji nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Rumunkach Chodorążka

Historia

Istnieją dwie daty sprowadzenia osadników niemieckich, którzy założyli Rumunek na Chodorążku. Jedna podaje, że Rumunek został zasiedlony po 1780, a druga że w 1795 r. W tym czasie Chodorążek należał do Zielińskich, właścicieli Skępego. Biorąc pod uwagę przytoczony okres koloniści pojawili się, gdy majątkiem w Chodorążku władał Marek Zieliński (1766-1819).
Miejscowość została przypisana do parafii ewangelickie w Lipnie zaś kantorat, czyli podstawowa jednostka parafialna służąca za szkołę znajdowała się na Rumunku w położonym na północ Makówcu. Obie miejscowości rozdzielała łąka, która co roku była podtapiana przez przepływającą przez te tereny rzeczkę Młynarkę. To bardzo utrudniało dotarcie dzieci do szkoły w Makówcu. Dopiero w 1916 r. postanowiono utworzyć w Rumunku Chodorążku włąsny kantorat. Zanim powstała kantorówka pierwszy kantor Behrend mieszkał u Ruchelskich, a zajęcia szkolne prowadzone były w domu u Rindfleischów. Ziemię pod budowę szkoły oddał Heinrich Wojke, a drzewo ufundowały władze okupacyjne (Kongresówka była pod panowaniem niemieckim podczas I wojny światowej w okresie 1915-1918). W 1917 ukończono budowę budynku, w którym znajdowało się mieszkanie nauczyciela, klasa oraz sala modlitwy. Za budowę odpowiedzialny był mistrz ciesielski Farlop. Z czasem szkoła z ewangelickiej stała się szkołą polską, w której lekcje religii prowadził nauczyciel z Makówca. Prawdopodobnie pod koniec lat 30. XX w. powstał chór i orkiestra puzonistów. Ostatni nauczyciel został powołany do armii.
Spis powszechny z 1921 r. podaje, że na Rumunku 60% osób było ewangelikami. Względnie pokojowe współżycie Polaków i Niemców przerwała II wojna światowa. W pierwszych dniach września 3 młodych Polaków z Chodorążka brało udział w konwojowaniu kolonistów niemieckich, za co zostali aresztowani i skazani na śmierć. Z rozkazu władz hitlerowskich w latach 1942-1945 obowiązywała nazwa miejscowości Kodern. Po 1945 r. kantorówka została rozebrana. Podobno dwóch chłopów z Chodorążka zbudowało sobie ze szkoły mieszkania. Ze wspomnień mieszkańców wynika, że 19 stycznia mieszkańcy rozpoczęli ewakuację przed nadchodzącym frontem. Części z nich udało się przedostać do Niemiec, a część zrezygnowała z ucieczki wracając z powrotem do wsi. Zastali oddziały radzieckie oraz splądrowane gospodarstwa. Pozostali we wsi Niemcy zostali przydzieleni do pracy na polskich gospodarstwach gdzie przebywali nawet do 1949 r.
Obecni Rumunki Chodorążek jest częścią sołectwa Chodorążek. Jeszcze w latach 80. XX w. nazwa wsi brzmiała Rumunki Chodorążskie.
Ludzie

Osoby, których wspomnienia z Rumunek Chodorążka znajdziemy w opracowaniu E. Eichelkraut:

Helene Handler, geb. Wojke
Alma Liedtke

Nauczyciele:

Behrend (od 1916)
Klempner
Pyde
Hapke
Brendówna
Daniel Fech
Eberhard Bottcher (w czasie II wojny)

Nazwiska gospodarzy mieszkających w czasie II wojnie światowej (P - Polacy): Becker, Binder, Bruckmann, Hoppe, Janke, Jędrzewski (P), Liedtke, Muller, Pahl, Retz, Richert, Rindfleisch, Rossol, Ruchelski, Wiekfeld, Wojke, Zimmermann (P), Żemlewicz (P)


[źródło: http://lapidaria.wikidot.com/cmentarz-ewangelicki-chodorazek-rumunki-chodorazek]